Kantoren

De typisch tertiaire functie van het Brussel Gewest gaat hand in hand met de vele kantoorgebouwen op zijn grondgebied. De bereikbaarheid, de nabijheid van zakencentra, de openbare instellingen en ook prestige dragen traditioneel bij om een kantoor in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest te kiezen.

Gebouw Quatuor, Noordwijk
© perspective.brussels/Pedro Correa

Beschrijving

De gezondheidscrisis heeft de ontluikende werktrends in een stroomversnelling gebracht. De omwenteling op de arbeidsmarkt zal onvermijdelijk haar stempel drukken op het kantoorvastgoed, zowel qua aanbod, leegstand als conversie.

Het ‘Overzicht van het kantorenpark’ van Perspective brengt het kantoorvastgoed in kaart en analyseert het aanbod en de leegstand in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Zo kunt u de evolutie volgen van de bouw, sloop en verbouwingen (inclusief conversies) van kantoorgebouwen.

Door deze evoluties te analyseren, kunnen we de toekomstige programma's in het Brussels Gewest afstemmen op het aanbod.

Voorraad

De beschikbare kantoorruimte in Brussel

Op basis van de gegevens uit de NOVA-databank kunnen we de beschikbare kantoorruimte in Brussel ramen. Deze databank is een IT-platform dat door de verschillende besturen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gebruikt wordt om stedenbouwkundige, verkavelings- en milieuvergunningen te beheren.

Onder de NOVA-gegevens gebruikt het Overzicht van het kantorenpark informatie met betrekking tot stedenbouwkundige vergunningen voor de bouw, renovatie of conversie van gebouwen die worden gebruikt als kantoren (of voor de productie van immateriële goederen) in het Brussels Gewest.

Op basis van de data van de NOVA-databank en met behulp van veldonderzoek controleert Perspective of de realisatie van de werken (bouw, afbraak of omvorming) conform de verleende vergunningen uitgevoerd werd. Het resultaat van dit alles is de totale oppervlakte van de goedgekeurde en uitgevoerde bouw-, afbraak- of omvormingsaanvragen in het Brussels Hoofdstedelijke Gewest.

Leegstand

De kantoorleegstand in Brussel

Het Overzicht van het kantorenpark onderzoekt, naast de beschikbare kantoorruimtes,  sinds 2007 ook de kantoorleegstand en dit aan de hand van Inventimmo, een databank beheerd door citydev.brussels.Inventimmo bevat inderdaad informatie over het aanbod aan bedrijfsvastgoed (te koop of te huur), waaronder kantoorgebouwen. De vergelijking van de beschikbare kantoorruimtes enerzijds, onderzocht door Perspective, en het aanbod op de markt anderzijds laat toe om de kantoorleegstand in te schatten.

De gevolgen van de gezondheidscrisis op het kantorenpark

Een van de zichtbaarste gevolgen van de gezondheidscrisis is de toenemende vraag naar meer flexibiliteit, zowel qua werktijd als qua werkorganisatie. Telewerk is een van de nieuwe manieren van werken (NWOW) waarmee ondernemingen rekening moeten houden om nieuwe medewerkers aan te trekken en om hun personeel te behouden. Deze nieuwe situatie zal onvermijdelijk gevolgen hebben voor het kantoorvastgoed, hetzij qua oppervlakte (wetenschappers verwachten een daling van 0,75% van het aantal m2  per werknemer), qua inrichting of qua ligging.

Studies en enquêtes tonen aan dat de kantoormarkt in het post-covidtijdperk op sommige plaatsen zal krimpen en op andere zal groeien. De toename aan telewerk draagt bij tot de inkrimping en dualisering  van het kantoorbestand in het Brussels Gewest. Het zal een vertrek uit oude gebouwen versnellen zodat ze in onbruik raken. Maar de vastgoedmarkt zal niet volledig instorten, aangezien ze moet inspelen op de vraag naar nieuwe kantoorruimten die aan de huidige en toekomstige technologieën en normen aangepast zijn.

De inkrimping en dualisering van het kantoorbestand zal de relatie van Brussel met het Belgische stedelijke netwerk in vraag stellen, maar ook de relatie met het hinterland. Hoe zullen verschillende functies op het grondgebied van het Brussels Gewest verdeeld worden in de verschillende stadskernen?

Conversie

Focus op de conversie van kantoren

In 2021 vroeg de Brusselse Regering aan Perspective om, in samenwerking met BMA en Urban, een analyse te maken van de obstakels en hefbomen voor publieke en private ontwikkelaars om kantoorconversies te realiseren die tegemoetkomen aan de behoeften van de Brusselaars.

De conversie van kantoren naar andere functies is geen nieuw fenomeen. Dit laat toe om bij te dragen tot de producatie van nieuwe woningen in het Brussels Gewest. Dit fenomeen wordt zowel waargenomen in de gedecentraliseerde wijken, waar de kantoorsector aan snelheid moet inboeten, als in de administratiegebieden, zij het in mindere mate.

Het gebrek aan conversies van kantoren naar betaalbare woningen valt meer bepaald te verklaren door de kostprijs van de conversies en de configuratie van de gebouwen die slechts zelden toelaten dat er woningen voor lage prijzen op de markt worden gebracht.

De bevindingen en aanbevelingen op basis van de interne expertise en de georganiseerde workshops zijn beschikbaar in het nummer 8 van ABOUT.Brussels.

Kruisanalyse

Kruisanalyse van stedelijke functies

Het overzicht van stedelijke functies bekijkt ook de toegestane oppervlakte voor kantoren. Veranderingen in toegekende stedenbouwkundige vergunningen worden er uitgesplitst per functie (huisvesting, voorzieningen, handelszaken, productieactiviteiten en kantoren) en kruisgewijs geanalyseerd om interacties tussen functies naar voren te halen. Deze vergunningen worden ook geanalyseerd per zone van het Gewestelijk bestemmingsplan (GBP). Meer weten over de tweede editie van het Overzicht van stedelijke functies.

Thematische analyses

Thematische analyses

De jaarlijkse publicatie van het Overzicht van het kantorenpark bevat niet alleen een visie op de beschikbare kantoorruimtes en op de kantoorleegstand; ook een focus op bepaalde wijk of deelthema wordt opgenomen. 

In januari 2020 zoomt Perspective in het eerste nummer van de nieuwe reeks ABOUT.brussels in op coworkingruimtes en de dynamiek rond deze markt in het Brusselse Gewest. Of, in 2024, over de conversie van kantoorgebouwen in woningen.

In 2011 en 2013 werden twee speciale nummers over kantoorvastgoed in Brussel uitgebracht:

  • Brussel, haar kantoren en bedienden
  • Bureaux du passé, habitants du présent (FR) 

Naast deze twee speciale nummers werd in 2010 een studie gepubliceerd over het moratorium van kantoorruimtes.

Contact

Publicaties

Overzicht van stedelijke functies
2

Overzicht van de stedelijke functies

Vergunningen 2020-2021

2024
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
40

Overzicht van het kantorenpark

Stand van zaken 2021 en 2022 / Pipeline

2024
perspective.brussels
Downloaden
ABOUT.brussels
8

De conversie van kantoren ter ondersteuning van het gewestelijk project

Een hulpmiddel om de productie van woningen te versnellen?

perspective.brussels
Downloaden

De conversie van kantoren ter ondersteuning van het Brussels stadsproject

Task Force Bureau - Synthese rapport

2022
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
39

Overzicht van het kantorenpark nr. 39

Stand van zaken van het kantorenpark in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

2021
perspective.brussels
Downloaden
ABOUT.brussels
1

Coworking spaces

Welke dynamieken in het Brussels Gewest

2020
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
38

Overzicht van het kantorenpark

Stand van zaken 2016, 2017 en pipeline - Focus op het GGB Louiza

2019
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
37

Leegstand 2016

Focus op de Midiwijk

2017
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
36

Leegstand 2015 in Brussel

Focus op de Noordwijk

2016
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
35

Leegstand 2014 in Brussel

Focus op de Vijfhoek

2015
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
34

Vergunningen 2013

Uitvoering 2009-2010

2014
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
33

Leegstand 2013 in Brussel en de Rand

2014
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
32

Vergunningen 2012

2013
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
31

Leegstand 2012 in Brussel

Focus op de Leopoldswijk

2013
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
30

Vergunningen 2011

Balans 1997-2011 Uitvoering 2007-2008

2012
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
29

Leegstand 2011 in Brussel

2012
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
28

Vergunningen 2010

De conversiemogelijkheden van kantoorgebouwen naar woningen

2011
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
27

Leegstand 2010 in Brussel en in de Rand

2011
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
26

Vergunningen 2009

Renovatie van de kantoren gebouwd vóór 1950

2010
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
25

Leegstand 2009 in Brussel en in de Rand

2010
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
24

Vergunningen 2008

2009
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
23

Leegstand 2008 en verborgen leegstand

2009
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
22

Vergunningen 2007

Realisatie van de vorige vergunningen

2008
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
21

Leegstand 2007

2008
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
20

Balans 2006

2007
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
19

BALANS 2005

Realisatie 2001-2002

2006
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
18

BALANS 2004

2005
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
17

BALANS 2003

Realisatie 1999-2000

2004
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
16

L'Observatoire des bureaux n°16

REPORT 2012

2003
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
15

BALANS 2001

Realisatie 1997-1998

2002
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
14

BALANS 2000

2001
perspective.brussels
Downloaden
Overzicht van het kantorenpark
13

BALANS van 1997 tot 1999

2001
perspective.brussels
Downloaden

Nieuws